Wilde kievitsbloem: een veeleisend symbool
Het is voorjaar in natuurgebied De Brommerd aan de Gennerdijk bij Hasselt. Ooievaars laten al klepperend hun baltsgedrag horen. Een mannetje Bruine kiekendief duikelt door de lucht om indruk te maken op een vrouwtje. Aardhommels zoeken hun weg. Op zoek naar nectar langs de zo zeldzame wilde kievitsbloemen. Die na jaren van ontwikkeling hun mooie purperkleurige bloemen tonen.
De wilde kievitsbloem een plant die heel erg zeldzaam is. Lijkt langs oeverlanden van het Zwarte Water en Overijsselse Vecht helemaal niet zeldzaam. Want hier komt ze nog massaal voor. De wilde kievitsbloem is een bolgewas. De plant zelf bestaat uit een ronde rolstengel met enige verspreid staande lijnvormige bladeren. Het meest opvallende is de bloeivorm. Meestal heeft de Wilde kievitsbloem één overhangende bekervormige purperkleurige bloem, met daarop witte vierkante vlekjes, die je doen denken aan een schaakbord. Maar ook worden er wilde kievitsbloemen gevonden met meerdere bloemen of helemaal wit van kleur.
De wilde kievitsbloem een plant die heel erg zeldzaam is. Lijkt langs oeverlanden van het Zwarte Water en Overijsselse Vecht helemaal niet zeldzaam. Want hier komt ze nog massaal voor. De wilde kievitsbloem is een bolgewas. De plant zelf bestaat uit een ronde rolstengel met enige verspreid staande lijnvormige bladeren. Het meest opvallende is de bloeivorm. Meestal heeft de Wilde kievitsbloem één overhangende bekervormige purperkleurige bloem, met daarop witte vierkante vlekjes, die je doen denken aan een schaakbord. Maar ook worden er wilde kievitsbloemen gevonden met meerdere bloemen of helemaal wit van kleur.
Wilde kievitsbloemen
|
De purperkleurige bloemen van de wilde kievitsbloem
|
Voorkomen
De Wilde kievitsbloem kwam van oorsprong voor in ooibossen. Ooibossen zijn natuurlijke loofbossen die staan in uiterwaarden van rivieren. In Nederland komt de wilde kievitsbloem voornamelijk voor in graslanden langs beken en rivieren. Hier is de wilde kievitsbloem nooit een algemene plant geweest en is daarom ook een zeldzame verschijning. Dit komt door de hoge eisen die de plant aan haar groeiplaats stelt. De bekendste groeiplaats in Nederland zijn de oeverlanden langs het Zwarte water en de Overijsselse Vecht bij Hasselt. Hier komt namelijk negentig procent van de Nederlandse populatie voor. Dit komt omdat hier in het verleden door het water klei op veen is afgezet. Ook het in de winter nog overstromen van de gronden en het aangepaste beheer spelen een grote rol.
De Wilde kievitsbloem kwam van oorsprong voor in ooibossen. Ooibossen zijn natuurlijke loofbossen die staan in uiterwaarden van rivieren. In Nederland komt de wilde kievitsbloem voornamelijk voor in graslanden langs beken en rivieren. Hier is de wilde kievitsbloem nooit een algemene plant geweest en is daarom ook een zeldzame verschijning. Dit komt door de hoge eisen die de plant aan haar groeiplaats stelt. De bekendste groeiplaats in Nederland zijn de oeverlanden langs het Zwarte water en de Overijsselse Vecht bij Hasselt. Hier komt namelijk negentig procent van de Nederlandse populatie voor. Dit komt omdat hier in het verleden door het water klei op veen is afgezet. Ook het in de winter nog overstromen van de gronden en het aangepaste beheer spelen een grote rol.
Natuurgebied de brommert met op de achtergrond Hanzestad Hasselt
De bloei
In het vroege voorjaar, voordat gras en andere planten beginnen te groeien, zorgt de Wilde kievitsbloem er voor dat ze al een aanzienlijk deel van haar jaarcyclus heeft afgelegd. Dit doet ze om niet overgroeid te worden. Vanaf half april tot begin mei bloeit de wilde kievitsbloem. Tijdens de bloei wordt ze bezocht door vele insecten als bloembezoeker- en bestuiver, met name de aardhommel. Op deze manier vindt de bestuiving plaats. Ook kan er zelfbestuiving plaatsvinden, maar dit treedt voornamelijk op bij slecht weer als insecten minder of niet kunnen vliegen. Tijdens de bloei vormt de plant gelijk reservevoedsel voor het volgende jaar. Dit slaat ze op in een nieuwe bol die bestaat uit een bleke groeipunt en twee bolhelften. Het groeipunt is een miniatuurplant voor de volgende groei- of bloeiperiode. Het groeisucces van het voorgaande jaar bepaalt of de Wilde kievitsbloem het volgende jaar in bloei komt of niet. Een bloeiend exemplaar dat tijdens de bloei wordt afgevreten, afgemaaid of geplukt, verliest een hoop voedingsstoffen en tijd om reservevoedsel te maken. Dit kan dus betekenen dat de plant het volgende jaar niet in de bloei komt. Als de plant wel de gelegenheid krijgt om uit te bloeien, vallen kroonbladen en meeldraden af. De stengel richt zich op en wordt één keer zo lang en een doosvrucht ontwikkelt zich.
In het vroege voorjaar, voordat gras en andere planten beginnen te groeien, zorgt de Wilde kievitsbloem er voor dat ze al een aanzienlijk deel van haar jaarcyclus heeft afgelegd. Dit doet ze om niet overgroeid te worden. Vanaf half april tot begin mei bloeit de wilde kievitsbloem. Tijdens de bloei wordt ze bezocht door vele insecten als bloembezoeker- en bestuiver, met name de aardhommel. Op deze manier vindt de bestuiving plaats. Ook kan er zelfbestuiving plaatsvinden, maar dit treedt voornamelijk op bij slecht weer als insecten minder of niet kunnen vliegen. Tijdens de bloei vormt de plant gelijk reservevoedsel voor het volgende jaar. Dit slaat ze op in een nieuwe bol die bestaat uit een bleke groeipunt en twee bolhelften. Het groeipunt is een miniatuurplant voor de volgende groei- of bloeiperiode. Het groeisucces van het voorgaande jaar bepaalt of de Wilde kievitsbloem het volgende jaar in bloei komt of niet. Een bloeiend exemplaar dat tijdens de bloei wordt afgevreten, afgemaaid of geplukt, verliest een hoop voedingsstoffen en tijd om reservevoedsel te maken. Dit kan dus betekenen dat de plant het volgende jaar niet in de bloei komt. Als de plant wel de gelegenheid krijgt om uit te bloeien, vallen kroonbladen en meeldraden af. De stengel richt zich op en wordt één keer zo lang en een doosvrucht ontwikkelt zich.
Vervolgens duurt het nog drie tot acht jaar voordat de plant in bloei gaat
Zwaard en kandelaar.
In de doosvrucht zitten circa 250 zaden. Begin juni zijn deze zaden rijp, sterft de plant af en vallen de zaden op de grond. De zaden worden voornamelijk verspreid door het water als de grond tijdens overstromingen onder water komt te staan. Als het zaad op een goede plek terecht komt, begint in januari de kieming die duurt tot eind april. Er wordt dan enkel een klein bolletje gevormd. Een jaar later, in de volgende groeiperiode komt er een blaadje boven de grond. Dit blaadje heet het zwaard. Na één tot drie jaar gaat deze fase over in een kandelaar. Dit is een niet bloeiende plant met twee tot vijf bladeren. Vervolgens duurt het nog drie tot acht jaar voordat de plant in bloei gaat. Er zijn Wilde kievitsbloemen bekend die al meer dan vijfendertig jaar bloeien. Deze planten moeten dus minstens veertig jaar oud zijn.
In de doosvrucht zitten circa 250 zaden. Begin juni zijn deze zaden rijp, sterft de plant af en vallen de zaden op de grond. De zaden worden voornamelijk verspreid door het water als de grond tijdens overstromingen onder water komt te staan. Als het zaad op een goede plek terecht komt, begint in januari de kieming die duurt tot eind april. Er wordt dan enkel een klein bolletje gevormd. Een jaar later, in de volgende groeiperiode komt er een blaadje boven de grond. Dit blaadje heet het zwaard. Na één tot drie jaar gaat deze fase over in een kandelaar. Dit is een niet bloeiende plant met twee tot vijf bladeren. Vervolgens duurt het nog drie tot acht jaar voordat de plant in bloei gaat. Er zijn Wilde kievitsbloemen bekend die al meer dan vijfendertig jaar bloeien. Deze planten moeten dus minstens veertig jaar oud zijn.
De wilde kievitsbloem is een van de eerste planten die in ons land wettelijk beschermd
Beschermd
De wilde kievitsbloem is een van de eerste planten die in ons land wettelijk beschermd werd. Eerst in 1964 in de provincie Overijssel en sinds 1973 in geheel Nederland. Deze maatregelen werden genomen door sterke achteruitgang van de plant. Deze werd veroorzaakt door ontwatering en bemesting ten bate van opschaling van de landbouw en terreinen en kwaliteitsverlies van rivier- en beekwater. Ook (vroegtijdig)maaien, beweiding of plukken heeft een zeer negatieve invloed. Omdat de wilde kievitsbloem zo ontzettend kwetsbaar is, zijn de gronden waar ze groeien verboden terrein en mogen ze enkel onderleiding van een boswachter of natuurgids worden bezocht.
De wilde kievitsbloem is een van de eerste planten die in ons land wettelijk beschermd werd. Eerst in 1964 in de provincie Overijssel en sinds 1973 in geheel Nederland. Deze maatregelen werden genomen door sterke achteruitgang van de plant. Deze werd veroorzaakt door ontwatering en bemesting ten bate van opschaling van de landbouw en terreinen en kwaliteitsverlies van rivier- en beekwater. Ook (vroegtijdig)maaien, beweiding of plukken heeft een zeer negatieve invloed. Omdat de wilde kievitsbloem zo ontzettend kwetsbaar is, zijn de gronden waar ze groeien verboden terrein en mogen ze enkel onderleiding van een boswachter of natuurgids worden bezocht.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de wilde kievitsbloemen
Speciaal beheer en vogels
Om de wilde kievitsbloem in stand te houden, wordt een speciaal beheer toegepast. Zo is maaien en hooien na 20 juni ideaal. Van het laat maaien, profiteert niet alleen de wilde kievitsbloem, maar ook weidevogels hebben hier baat bij. Ze kunnen hierdoor ongestoord hun nest maken en hun jongen groot brengen. Vogels die hiervan profeteren zijn onder andere de grutto, kievit en wulp. Ook de rust die in deze terreinen heerst, is aantrekkelijk voor reeën, ooievaars en kiekendieven.
Om de wilde kievitsbloem in stand te houden, wordt een speciaal beheer toegepast. Zo is maaien en hooien na 20 juni ideaal. Van het laat maaien, profiteert niet alleen de wilde kievitsbloem, maar ook weidevogels hebben hier baat bij. Ze kunnen hierdoor ongestoord hun nest maken en hun jongen groot brengen. Vogels die hiervan profeteren zijn onder andere de grutto, kievit en wulp. Ook de rust die in deze terreinen heerst, is aantrekkelijk voor reeën, ooievaars en kiekendieven.
Ook de rust die in deze terreinen heerst, is aantrekkelijk voor reeën, ooievaars en kiekendieven.
Hanzestad Hasselt
Natuurgebied de Brommerd ligt op een paar kilometer fietsen vanaf Hasselt. Dit is een markant Hanze- en vestingstadje met een zeer rijke geschiedenis, die zijn sporen in de loop der jaren heeft achtergelaten. Daardoor is er van alles te zien. Onder andere de Grote- of Sint Stephanuskerk, de Stenendijk, liefl’lijke doorkijkjes, fraaie bruggen, sfeervolle grachtenpanden, historische geveltjes en straten met de namen
Kalverstraat, Heerengracht en Prinsengracht. De bewoners van Hasselt en omgeving zijn trots op hun wilde kievitsbloem en de plant is daarom een symbool voor de streek. Zo draagt Waterschap Groot-Salland de Wilde Kievitsbloem in haar logo. Hasseltenaren noemen de wilde kievitsbloem vaak Wilde Tulp of Kabloem.
Natuurgebied de Brommerd ligt op een paar kilometer fietsen vanaf Hasselt. Dit is een markant Hanze- en vestingstadje met een zeer rijke geschiedenis, die zijn sporen in de loop der jaren heeft achtergelaten. Daardoor is er van alles te zien. Onder andere de Grote- of Sint Stephanuskerk, de Stenendijk, liefl’lijke doorkijkjes, fraaie bruggen, sfeervolle grachtenpanden, historische geveltjes en straten met de namen
Kalverstraat, Heerengracht en Prinsengracht. De bewoners van Hasselt en omgeving zijn trots op hun wilde kievitsbloem en de plant is daarom een symbool voor de streek. Zo draagt Waterschap Groot-Salland de Wilde Kievitsbloem in haar logo. Hasseltenaren noemen de wilde kievitsbloem vaak Wilde Tulp of Kabloem.
Gepubliceerd in de GezinsGids van 22 april 2011, www.gezinsgids.nl
